Adieu God?

D66-leider Rob Jetten groeide op in het katholieke Uden, waar hij zelfs nog les kreeg van de nonnen. Als tiener ontstond bij hem een afkeer van de kerk. Dat had onder meer te maken met het harde oordeel van kerkelijke leiders over homoseksualiteit, terwijl Rob zelf met een zoektocht bezig was naar zijn eigen identiteit. In die fase besloot hij om zich uit te schrijven uit de katholieke kerk. Desondanks vindt hij nog steeds rust bij katholieke rituelen en gebruiken. Zo brandt hij nog regelmatig kaarsjes voor dierbaren die zijn overleden.

Als tiener was journalist en uitgever Derk Sauer radicaal-links en was hij een aanhanger van de Chinese dictator Mao Zedong. In die tijd had hij niet kunnen denken dat hij zich ooit thuis zou gaan voelen in de katholieke kerk. Toch is dat wat er gebeurde, onder invloed van zijn vrouw Ellen. Inmiddels komt Derk geregeld in de kerk en noemt hij zichzelf met enige aarzeling zelfs gelovig. Die aarzeling hangt samen met de afschuw die hij voelt voor de Russisch-Orthodoxe kerk, die voluit steun geeft aan Poetin en zijn oorlog in Oekraïne.

Voormalig SP-Kamerlid Renske Leijten heeft een grote aversie tegen de Rooms-Katholieke kerk als instituut. Volgens haar is die vooral gericht op machtsbehoud. Toch heeft ze zich niet als katholiek uit laten schrijven, want met de geloofsgemeenschap, waarin ze opgroeide, voelt ze zich nog steeds verbonden. Volgens Leijten zijn haar drijfveren mede gevormd in de kerk. Ze was dan ook trots, toen oud-priester en SP-sympathisant Huub Oosterhuis zei dat Jezus volgens hem de eerste socialist was. Het hielp haar om de positieve aspecten van haar katholieke jeugd te omarmen.

Voor Mart de Kruif hebben religie en oorlog alles met elkaar te maken. Want in een oorlog gaat het volgens de voormalige Commandant Landstrijdkrachten al gauw over zingeving. Dat merkte hij het sterkst, toen hij in Afghanistan leiding moest geven aan 45.000 militairen. Bijna dagelijks vielen er doden en dat riep de vraag op wat de zin daarvan was. Mart bidt iedere avond, dat deed hij ook in Afghanistan. De kerk heeft hij al lang geleden vaarwelgezegd, toen een pacifistische dominee militairen wegzette als moordenaars. Maar zijn geloof in God heeft hij altijd behouden.

In een tijd waarin het geloof voor velen niet langer vanzelfsprekend is, zoekt psychiater en bestsellerauteur Dirk De Wachter niet naar God in de hemel, maar in de ogen van de ander. In het tv-programma Adieu God reflecteert hij op zijn katholieke opvoeding, zijn afscheid van het klassieke godsbeeld en de blijvende kracht van liefdevolle nabijheid.

Cabaretier en acteur Leo Alkemade kreeg een atheïstische opvoeding. Toch verlangt hij er soms naar om te geloven, zingt hij in een onlangs uitgebracht liedje. In gesprek met Tijs van den Brink onderzoekt hij of er in zijn leven aanwijzingen te vinden zijn voor het bestaan van God. De stap om daadwerkelijk te gaan geloven vindt Leo moeilijk om te zetten. Ook omdat hij vindt dat gelovigen vaak lichtgeraakt reageren op grapjes over hun geloof.

Zangeres en presentatrice Angela Groothuizen zat op een meisjesschool, waar de nonnen nog de dienst uitmaakten. Ook al liet ze het katholieke geloof snel achter zich, de sporen ervan zijn nog altijd aanwezig. Angela is blij dat ze als kind leerde om tijdens het bidden in zichzelf te keren, iets wat ze haar hele leven is blijven doen. En ze hecht veel waarde aan rituelen. Ze zag hoe rustig haar moeder op haar sterfbed werd bij het ontvangen van het laatste oliesel. Zelf heeft ze de kerk een keer als toevluchtsoord ervaren, toen ze wanhopig was. En twee keer had ze een religieuze ervaring, die veel indruk maakte.

Historicus Maarten van Rossem kreeg een opvoeding, waarin godsdienst geen enkele rol speelde. Toch leek het hem als kind een aantrekkelijk idee om het klooster in te gaan. Het is er niet van gekomen en Maarten is er nog steeds stellig van overtuigd dat God niet bestaat. Geloof in een eeuwig leven vindt hij zelfs infantiel, maar desondanks zegt hij niet neer te kijken op gelovigen. Pas op veel latere leeftijd ging hij in de bijbel lezen en daardoor veranderde zijn beeld van Jezus.

Arie Boomsma groeide op als zoon van een dominee. In zijn puberteit verzette hij zich tegen bijna alles, maar van God nam hij nooit afscheid. Uitgerekend zijn tijd als presentator bij de EO was het moeilijkst voor zijn geloofsleven. Niet omdat God ver weg voelde, maar doordat zijn geloof zo onder een vergrootglas kwam te liggen. Hij gelooft niet in een God, die actief ingrijpt. Dus toen twee broers ernstig verslaafd raakte, bad hij wel om wijsheid en hulp, maar niet om een eind aan de verslaving.

Ondanks het misbruik in zijn jeugd en ondanks dat de katholieke kerk veel conservatiever is dan hijzelf, is Frans Timmermans verknocht aan de kerk. In gesprek met Tijs van den Brink vertelt hij bijzonder openhartig hoe dat komt. Door een religieuze ervaring, die hij beschouwt als een wonder en als een van de belangrijkste gebeurtenissen in zijn leven, is hij ervan overtuigd geraakt dat God bestaat. Het gebeurde, toen zijn vrouw een hersenbloeding kreeg als gevolg van de geboorte van hun jongste dochter. Haar situatie was ernstig en Frans vroeg God om hulp.

Journalist en presentator Mieke van der Weij noemt zichzelf liever geen agnost of atheïst, maar ze beschrijft zichzelf als iemand die gereformeerd is opgevoed. Het geloof van haar jeugd liet ze achter zich, toen ze op het gymnasium in aanraking kwam met andersdenkenden en ze hoorde over andere religies. Ze ging het geloof niet verketteren, maar wel relativeren. Desondanks boden Bijbelteksten houvast, toen haar vader overleed. En het zingen van psalmen roept nog altijd grote emoties op, maar hoe dat precies komt vindt ze moeilijk te benoemen.

Als puber bouwde politicus en huisarts Rob Oudkerk een grote afkeer op tegen alles dat met synagoges, rabbijnen en geloof te maken had. Zijn ouders konden na de holocaust niet meer in een God geloven en voor Rob ging die deur ook dicht, nadat hij tijdens zijn Bar Mitswa niet over zijn opa mocht vertellen, vanwege diens verleden als voorzitter van de Joodse Raad. Desondanks hield hij altijd warme gevoelens voor de Joodse tradities en rituelen. En recent is zijn weerstand tegen religie en alles dat daarmee te maken heeft gebroken. Inmiddels gelooft hij zelfs niet meer in toeval.

Na het overlijden van zijn vrouw Roos is Ernst Daniël Smid jarenlang boos geweest op God. De zanger en presentator hield God verantwoordelijk voor de gruwelijke lijdensweg die zijn vrouw moest ondergaan. De laatste jaren kreeg Smid zelf ook te maken met ziekte. Hij lijdt aan de ziekte van Parkinson en ook dat ervaart hij als een straf van God. Tegelijkertijd is hij dankbaar voor de mooie dingen in zijn leven. Hij hoopt dat hij in zijn laatste levensfase het geloof terugvindt en dat zijn fouten hem worden vergeven.

In de eerste aflevering van een nieuw seizoen van ‘Adieu God?’ gaat Tijs van den Brink in gesprek met prinses Irene over haar religieuze keuzes en ervaringen. Als kind was Irene al graag in de natuur en voelde ze zich beschermd door iets groters. Ze werd protestants opgevoed, maar die kerk voelde voor haar te zwaar. Daarom besloot ze katholiek te worden, een besluit dat in Nederland veel teweeg bracht. Toen haar huwelijk strandde en ze niet meer ter communie mocht, voelde ze zich ook in de katholieke kerk niet meer thuis. Sinds een overweldigende ervaring in de bergen voelt ze zich steeds meer deel van de natuur. En ziet ze het als haar grote opdracht om mens en natuur dichter bij elkaar te brengen.

De laatste jaren heeft misdaadverslaggever John van den Heuvel het geloof hervonden. Zijn moeder gaf hem een katholieke opvoeding, maar vanaf zijn puberteit had hij niet meer zoveel met de kerk. Tegenslagen in het leven zorgden ervoor dat hij weer ging bidden en dat hij ook weer een kerkganger werd. Nu hij al jaren zwaar beveiligd moet worden, heeft hij het idee dat God hem beschermt. Een van de mooiste aspecten van het katholieke geloof vindt hij biechten. Het lucht hem op om bij een priester zijn fouten te erkennen en vergeving te vragen.

In deze aflevering gaat Tijs van den Brink in gesprek met zijn voormalige EO-collega Renze Klamer, die inmiddels bij RTL4 zijn eigen talkshow heeft. Sinds Renze niet meer naar de kerk gaat heeft hij een grote allergie voor kerkgangers die tegen hem zeggen dat ze voor hem zullen bidden. Daarin hoort hij dat iemand de waarheid in pacht denkt te hebben. Zelf heeft hij ook een periode gedacht te weten hoe de wereld in elkaar zit. Hij ziet dat nu als een nare versie van zichzelf. Het verhaal van het christendom vond hij lange tijd aantrekkelijk, maar inmiddels voelt hij zich buiten de kerk gelukkiger.

Een klap, die acteur Huub Stapel op zijn twaalfde als misdienaar kreeg van de pastoor, maakte abrupt een einde aan zijn betrokkenheid bij de katholieke kerk. Sindsdien weet hij heel zeker dat God niet bestaat. Een groot contrast met zijn moeder, voor wie geloof de basis was van haar bestaan. Toch zei ze op haar sterfbed dat ze een rotleven had gehad, vooral vanwege permanente geldzorgen. Huub adoreert haar en vindt dat de katholieke kerk haar heilig zou moeten verklaren. Haar enige slechte eigenschap vindt hij dat ze bescheiden was.

Van zijn vader kreeg zanger Henk Westbroek een grondige afkeer van religie mee. Kerkelijke functionarissen waren allemaal profiteurs, zo leerde hij. Net als zijn vader heeft Henk een hekel aan geïnstitutionaliseerde religie, maar tegelijkertijd is het Leger des Heils zijn favoriete goede doel en is hij een groot bewonderaar van religieuze kunst. Van nature is hij geneigd tot somberheid. En met het ouder worden groeit het gevoel van eenzaamheid, doordat veel mensen om hem heen zijn overleden. Steun zocht hij nooit bij hogere machten, maar bij drank, drugs en in de liefde.

Zonder mensen zou God nooit bestaan en daarom heeft Hij ze geschapen. Met die paradoxale zin vat cabaretier Jan Beuving samen hoe hij tegenwoordig over God denkt. Anders dan de meeste cabaretiers voelde Beuving nooit de behoefte om afscheid te nemen van de kerk en het geloof. Want voor zijn gevoel zou hij dan afscheid nemen van zichzelf. Het is nu eenmaal onderdeel van wie hij is. In de loop der jaren is zijn geloof wel heel anders geworden. Als iemand zegt dat hij de waarheid in pacht heeft, haakt hij af.

Voor voormalig Opzij-hoofdredacteur Cisca Dresselhuys is het geloof van haar jeugd sterk verbonden met haar vader. Hij was dominee en overleed toen Cisca nog maar 11 was. De gebeurtenis drukte een zwaar stempel op haar leven. Cisca heeft nooit radicaal gebroken met het geloof; het is gewoon langzaam weggeëbd. Toch ziet ze bij zichzelf nog veel overblijfselen van haar gereformeerde opvoeding. Toen haar moeder op haar sterfbed opeens begon te twijfelen aan het bestaan van de hemel, probeerde Cisca haar gerust te stellen. Haar moeder mocht erop vertrouwen dat het goed zou komen. Maar voor zichzelf vindt ze de dood een angstig vooruitzicht.