Adieu God?

Jezus kende hij vooral uit een ‘troosteloze setting’: kerken waar het muf rook en de preken niet erg inspirerend waren. Maar inmiddels heeft NRC-journalist en schrijver Bas Heijne het geloof ook leren kennen door er veel over te lezen en schrijven. Nog altijd gelooft hij niet dat God bestaat. Maar sympathie voor het geloof heeft Heijne wel. “Alleen voor religie die de diepte zoekt. Niet het geloof dat de wereld simplificeert en zijn wil aan iedereen wil opleggen.’’ Hoewel hij zelf niet gelovig is opgevoed, kreeg Heijne er in zijn gereformeerde dorp wel veel van mee. “Spannende verhalen uit het Oude Testament, met veel moord en doodslag.” Hij begrijpt dat mensen houvast vinden in hun geloof. Zelf houdt hij liever open hoe iets zit. “Als je de twijfel toe laat, moet je iets bevechten.” Een paar jaar geleden overleden zijn ouders. Heeft dat hem iets geleerd over het leven? “Ik ben gaan nadenken over wat ik met de rest van mijn tijd hier op aarde ga doen. Het moet wel zinvol zijn.”

In de theaterprogramma’s van cabaretier Hans Sibbel (artiestennaam: Lebbis) zijn gelovigen een populair doelwit. Religie roept bij hem grote weerstand op. Sterker nog, zijn aversie tegen religie wordt de laatste jaren alleen maar sterker. Met Tijs van den Brink gaat hij in gesprek over de oorsprong van die aversie. Misstanden als het kindermisbruik in de katholieke kerk beschouwt Sibbel niet als uitwassen, maar als logisch uitvloeisel van wat geloof doet met mensen. ‘Het zit ingebed in de theorie van het geloof. Je ziet het bij alle geloven; het gaat altijd overal mis.’ Sibbel groeide op in een ruimdenkend katholiek gezin, maar geloofde zelf nooit echt in God. Wel hield hij een sterk gevoel voor moraal over aan zijn opvoeding. ‘Het ontbreken van moraal vind ik heel erg.’ Vijf jaar geleden kreeg Sibbel een levensbedreigende auto-immuunziekte. De ervaringen uit die periode hebben een diepe en blijvende indruk op hem gemaakt. ‘Je gunt het niemand, maar het levert een diepe dankbaarheid op.’

Op haar twaalfde verhuisde Noraly Beyer van een zonnig, Caribisch eiland naar een streng, katholiek internaat in Nederland. Zonder haar vader of moeder. Het heeft haar gevormd, zegt de voormalig Journaallezer. “Ik heb geleerd om me aan te passen en om goed met mezelf om te gaan. Om steviger in het leven te staan. Om het leven aan te kunnen. En omdat ik me steeds moest verweren, heb ik een soort harnas om me heen gekregen. Om mezelf te beschermen.” Toen ze na vijf jaar haar diploma op zak had, was ze ‘helemaal klaar’ met God en het katholicisme. Maar de afgelopen jaren is ze weer religieuzer geworden. “Het besef dat er iets is, waardoor ik hier op aarde ben. Dat geloof dwingt me om mijn leven zo goed mogelijk te leven.”

In één week tijd raakt hij zijn beide ouders kwijt na een slopend ziekbed. Niet veel later besluit hij zich uit te schrijven uit de katholieke kerk. 2018 is een veelbewogen jaar voor presentator Peter van der Vorst, de kersverse programmadirecteur van RTL. Peter groeit op in een katholiek gezin in Breda, is misdienaar en zingt in het kerkkoor. Hij bewaart er goede herinneringen aan. Maar geleidelijk aan krijgt hij steeds meer moeite met de houding van de katholieke kerk, met name tegenover homo’s. In 2008 adopteert hij samen met zijn vriend zoontje Levi, een paar jaar later treden ze in het huwelijk. Hij is woest als de Paus stelt dat een gezin alleen gevormd kan worden door een man en een vrouw. “Deze discriminerende wolf in schaapskleren bepaalt dus gewoon dat wij geen ’gezin’ zijn”, twittert Peter. Waar hij al lang twijfelt over uitschrijving uit de kerk, vormen uitspraken in de Volkskrant van priester Antoine Bodar over homoseksualiteit en transgenders de druppel. Ook het overlijden van zijn vade

Als katholiek jongetje liep oud-mister Ben Bot op Allerzielen rondjes om de kerk in Apeldoorn. Hij was ervan overtuigd dat je daarmee zielen uit het vagevuur kon verlossen. In die periode van zijn leven ging Bot iedere dag met zijn grootouders mee naar de kerk. Prachtig vond hij dat: het geloof opende voor hem een perspectief op iets anders, iets groters. Ben Bot werd in 1937 geboren in Batavia, nu Jakarta, in het voormalige Nederlands-Indië. Hij zat er jarenlang in een Jappenkamp. Zijn vader werkte als dwangarbeider aan de beruchte Birma-spoorlijn, zijn moeder kon door ziekte niet altijd voor hem zorgen. Toen Bot op negenjarige leeftijd in Nederland arriveerde, was hij analfabeet en kende hij God noch gebod. Zijn grootvader, onderwijzer en fervent katholiek, bracht daar snel verandering in. Tegenwoordig noemt Ben Bot zich geen katholiek meer. Maar hij gelooft nog wel. In een beginsel dat alles bestiert. Bot zit graag in de kerk en hoewel hij in strikte zin geen deel uitmaakt van de gemeenschap gaat hij dan

Als kind moest journalist en voormalig presentator Marga van Praag verplicht naar joodse les. Niet omdat haar ouders zo religieus waren, maar uit respect voor oma van moederskant, die door de Holocaust het grootste deel van haar familie had verloren. Nadat oma overleden was en volgens de joodse tradities ter aarde besteld, kocht Marga’s moeder voor het eerst in haar leven karbonades en at die met haar dochter op. Met die daad werden de godsdienstige wetten van het jodendom demonstratief overboord gezet. Marga van Praag noemt zich geen atheïst. Ze is gevoelig voor het wonder van de natuur en gaat er vanuit dat er ‘iets groters’ is. Diep van binnen zou ze graag in God willen geloven. Dan kun je je veilig en geborgen voelen, zegt ze in deze uitzending van ‘Adieu God?’. Voor iemand met een joodse achtergrond is dat laatste niet vanzelfsprekend. In het leven van Marga van Praag is de geschiedenis van de Jodenvervolging een bepalende factor geweest. Vroeger werd er thuis veel over de oorlog gepraat, zelf was ze er

Econoom Heleen Mees, katholiek opgevoed, heeft weinig op met de figuur van Maria. Terugkijkend stelt ze vast dat de verering van de Heilige Maagd voor een verwrongen beeld van vrouwelijke seksualiteit heeft gezorgd: een vrouw die met te veel mannen naar bed gaat, is niet zuiver maar zondig. Heleen Mees noemt dit een vorm van indoctrinatie die ze moeilijk heeft kunnen afschudden. In 2013 raakte Heleen Mees in opspraak. Ze werd in New York gearresteerd op verdenking van het lastigvallen van haar ex-geliefde, bankier Willem Buiter. Haar leven lag daardoor in gruzelementen. Het katholicisme heeft ze achter zich gelaten. Je bezig kunnen houden met zingeving is volgens Mees een vorm luxe, omdat veel mensen vooral bezig zijn met overleven. De kracht om haar problemen te overwinnen, haalt ze vooral uit zichzelf. Die kracht heeft ze nodig, want de juridische perikelen rondom de kwestie Buiter zijn vaak stressvol. Heleen Mees: ‘Dat is niet goed voor je hersenen. Maar ik heb er wel een groter hart door gekregen.’

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? In de honderdste aflevering van ‘Adieu God?’ is minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking Sigrid Kaag te gast. Als enige D66-minister legde ze bij haar aantreden de eed af. Als kind van katholieke ouders was ze bang dat ze een roeping zou krijgen en non zou moeten worden. Een makkelijke jeugd had ze bepaald niet, want toen haar moeder ernstig ziek werd en haar vader zwaar overspannen, belandde ze in een pleeggezin. Ze leerde ervan om tegenslagen te incasseren, een ervaring die haar hielp in haar loopbaan als diplomaat. Het hoogtepunt in die carrière is de loodzware klus als leider van de VN-missie voor de vernietiging van chemische wapens in Syrië. Ze slaagt met vlag en wimpel en krijgt een persoonlijke bedankbrief van Barack Obama. Kaag beschouwt zichzelf nog steeds als katholiek, al gaat ze zelden naar de kerk. Een rozenkrans draagt

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Ranomi Kromowidjojo is op aarde om goud te winnen en het beste uit zichzelf te halen. Dat vertelt de olympische zwemkampioene in deze aflevering van ‘Adieu God?’ aan Tijs van den Brink. Haar leven staat volledig in het teken van de Olympische Zomerspelen van 2020 in Tokyo. Trainen, trainen en nog eens trainen om boven jezelf uit te stijgen. Want als je alleen maar doet wat je kunt, zul je nooit meer zijn dan wie je bent, aldus het motto op Kromowidjojo’s Twitter account. Toch is de zwemster niet bereid om haar ziel aan de duivel te verkopen in ruil voor succes. Als kleindochter van een protestantse oma uit Friesland en een Surinaams-Javaanse opa die moslim was, is ze zich ervan bewust dat er meer is dan ik, ik, ik. Beide grootouders leefden haar voor dat vriendelijkheid en respect cruciale waarden zijn. ‘Ik voel me bijna verplicht om anderen te helpen,’ zegt

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Toen Gerri Eickhof een jaar of veertien was, sloeg hij het Jezusbeeld van zijn oma aan gruzelementen. Die beeldenstorm markeerde het einde van zijn geloof in God en de katholieke kerk. Eickhof, tegenwoordig verslaggever bij het NOS Journaal, besloot zich voortaan op de mens te concentreren en koos na zijn middelbare school voor een studie antropologie. Gerri Eickhof werd geboren in Amsterdam Noord in een streng katholiek arbeidersmilieu. Omdat hij een zevenmaandskindje was en veel te weinig woog, werd ervoor gevreesd dat hij de avond van zijn eerste dag niet zou halen. De familie vond het niet nodig een huisarts te roepen, belangrijker was dat de pastoor gewaarschuwd werd: Gerri’s erfzonde moest in de doop worden weggewassen, want anders zou hij niet in de hemel kunnen komen. Na deze valse start volgde een hobbelige jeugd. Gerri Eickhof groeide op zonder va

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Acteur en schrijver Maarten Spanjer bracht zijn middelbare schooltijd door bij katholieke paters in Amsterdam. Toen hij een keer door het ijs was gezakt, moest hij naakt voor het bureau van de ‘strafpater’ blijven staan om te wachten tot zijn kleren weer droog waren. Op dat moment had hij niet door dat er iets niet klopte, maar terugkijkend noemt Spanjer de paters ‘gefrustreerde mensen die hun seksualiteit onderdrukten’. Maarten Spanjer was een jaar of elf toen hij concludeerde dat God een verzinsel van volwassenen moest zijn. Dat kwam doordat zijn moeder na terugkeer van een reis naar Lourdes nog net zo reumatisch bleek te zijn als daarvoor. De gebeden die hij dagelijks voor haar genezing had moeten zeggen, waren niet verhoord. Sindsdien was hij vaker op het voetbalveld dan in de kerk te vinden. Als kind uit een groot katholiek gezin met acht kinderen en

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Toen Jan Leyers een jaar of elf was, moest hij kiezen tussen Beatles en biechtstoel. De pastoor die de Vlaamse presentator/muzikant voorbereidde op zijn eerste communie, hield hem voor dat God liefde is. Om daar meteen aan toe te voegen dat het ‘love, love, love’ van de Beatles daar niets mee te maken had. Jan Leyers koos voor de belofte van vrijheid en avontuur die besloten lag in de popcultuur van de jaren zestig en zeventig en zei de kerk vaarwel. Erg moeilijk was dat niet, want naar eigen zeggen heeft hij nooit in God geloofd. Toch speelt religie een belangrijke rol in het werk van Jan Leyers. In Nederland is hij vooral bekend vanwege een aantal televisieseries waarin hij door de wereld van de islam reist. Leyers haast zich om te zeggen dat hij programma’s over geloof maakt zoals een ander natuurdocumentaires maakt. Want religie mag als sociaal verschijn

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over?Journalist en documentairemaker Fidan Ekiz is de eerste gast in ‘Adieu God?’ met een islamitische achtergrond. Als dochter van Turkse gastarbeiders kreeg ze van huis uit een milde vorm van de islam mee, met mooie rituelen. Maar op de wekelijkse koranlessen ging het er heel anders aan toe. Er werd bij ieder foutje gedreigd met hel en verdoemenis en tijdens de Ramadan sloeg een ingevlogen Turkse imam de kinderen met een liniaal. Toen Fidan Ekiz in haar studententijd voor het eerst ‘straalbezopen’ werd, was ze heel even bang dat Allah haar zou straffen. Tegenwoordig noemt ze zich geen moslim meer, maar de tweespalt is gebleven. Aan de ene kant neemt Ekiz het op voor de islam van haar ouders en kan ze nog altijd geraakt worden door het reciteren uit de Koran bij een sterfgeval. Aan de andere kant moet ze niets hebben van de radicale invulling van het geloof en windt

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Als puber heeft Stef Bos de Bijbel een keer op tafel gesmeten met de mededeling dat hij er klaar mee was, maar in feite is de zanger altijd een gereformeerd jongetje gebleven. De verhalen uit het Oude Testament vindt hij fascinerend en ook het Nieuwe Testament laat hem niet los. Toch is er wel wat veranderd. Stef Bos ziet de Bijbel niet meer als het woord van God maar als het boek waarin onze mythologie is opgetekend. Wat hem betreft had er trouwens allang een Derde Testament moeten zijn: uit nieuwe inspiratie komen immers nieuwe verhalen voort. Zo niet, dan zou God pas echt dood zijn! Stef Bos leeft vanuit het besef dat hij deel is van een groter geheel. Hij beschouwt zichzelf als een schakel in een keten van voorouders. Dat inzicht ontstond door samen te werken met Afrikaanse muzikanten. Zingen was voor hen een manier om de voorouders stem te geven. Inmiddel

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? “Het was meer dan een zwarte dag, de wereld stortte in.” Dat zegt Peter Vandermeersch, hoofdredacteur van NRC Handelsblad, over het auto-ongeluk in 1982 waarbij zijn jongere zus Katrien om het leven komt. Als hij ziet dat zijn zus, twintig jaar oud, ligt opgebaard met een rozenkrans tussen haar vingers komt er een hevig gevoel van woede in hem op: het tafereel past totaal niet bij de manier waarop Katrien geleefd heeft. Vandermeersch is in die periode al weggedreven van het katholieke geloof uit zijn Vlaamse jeugd. Door de dood van Katrien beseft hij eens te meer dat je bij de dag moet leven: “Feest, drink, vrij!” Maar ook: “Wees ambitieus.” Want als hij iets heeft meegenomen van de Jezuïeten die hem vroeger les gaven, is het de gedachte dat je het allerbeste uit jezelf moet halen. Dat brengt een groot gevoel van verantwoordelijkheid met zich mee. En een neigi

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Als dertienjarig meisje kreeg schrijfster Rosita Steenbeek een hersenbloeding, waardoor ze maanden in een verduisterde kamer in het ziekenhuis lag. Na haar herstel raakte ze in een geloofscrisis: het idee van een Vader in de hemel had zijn vanzelfsprekendheid verloren. Steenbeek, afkomstig uit twee domineesfamilies, was opgevoed met het beeld van een liefdevolle God die naar je omziet en een bedoeling met je heeft. “Ik vond het pijnlijk om daaraan te twijfelen, het voelde als verlies.” De vader van Rosita Steenbeek, een neerlandicus waar de schrijfster een zeer innige band mee had, reikte haar een ander, meer poëtisch godsbeeld aan. Kort na zijn overlijden brak Steenbeek haar rug en al haar ribben bij een auto-ongeluk. “Het was alsof ik achter hem aan wilde gaan,” zegt ze terugkijkend. Wederom ontsnapte ze op het nippertje aan de dood en volgde er een langdu

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? “Ik zou graag een ijzeren atheïst zijn, maar het zit er niet in.” Dat zegt Tommy Wieringa in deze aflevering van Adieu God? In zijn puberteit maakte de schrijver treinen kapot en leefde als een wolvenkind dat van God noch gebod wilde weten. Hij werd gered van de ondergang door een vrouw die zich opwierp als zijn pleegmoeder. Tommy Wieringa is naar eigen zeggen de meest gelovige ongelovige van Nederland. Want God mag wat hem betreft dan dood zijn, het christendom is dat niet. In het Nederlands Hervormde gezin waarin hij opgroeide, werd er weinig aan het geloof gedaan. Wieringa leerde pas bidden toen hij op een katholieke jongensschool terechtkwam. Thuis las zijn esoterisch aangelegde moeder, die er vandoor ging toen hij een jaar of elf was, hem voor uit de kinderbijbel. Die oerverhalen uit zijn kindertijd zijn terug te vinden in zijn romans. Wieringa leeft va

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Oud-premier Dries van Agt (1931) plaatste tijdens zijn politieke loopbaan geen kanttekeningen bij zijn geloof. De katholieke ex-politicus had in die tijd wel iets anders aan zijn hoofd. Toen collegaminister Joop den Uyl hem eens vertelde dat hij na Auschwitz het christelijk geloof vaarwel had gezegd, was Van Agt dan ook niet van zijn stuk gebracht. Het mysterie Gods gaat ons verstand ver te boven, vond hij. Een gruwelijk feit als Auschwitz kon daarin niet beslissend zijn. Tegenwoordig is Dries van Agt een en al aarzeling en twijfel als het om het geloofskwesties gaat. Dat heeft alles te maken met zijn favoriete hobby: de astronomie. Sinds Van Agt ervan doordrongen is dat er miljarden hemellichamen bestaan, vindt hij het onwaarschijnlijk dat God zich om dat ene planeetje aarde zou bekommeren. Om maar te zwijgen over de zoon die hij ons volgens de Bijbel heeft

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? 'Spiritualiteit kwam net zo onverwachts in mijn leven als okselhaar.' Dennis Honing, de eerste moslim in 'Adieu God?', is pas 27 jaar en heeft al een bewogen religieus achter de rug. Als atheïstische puber ontdekte hij bij zichzelf een spirituele neiging die niet meer wegging. Hij besloot christen te worden, maar werd in de jeugdgevangenis gegrepen door de islam. Al snel voegde hij zich bij de radicale islam en hielp hij jongens om af te reizen naar Syrië. Zijn rappe tong en uitgesproken opvattingen maakten Dennis een veelgevraagde gast in talkshows. Maar de twijfels sloegen toe. Het lijden in de wereld deed Dennis twijfelen aan God. Hij liet de radicale islam achter zich en raakte bijna helemaal zijn geloof kwijt. Moslim is hij nog steeds, maar dan wel ontzettend kritisch. En zonder Jezus hoeft het van hem niet. 'Ik wil Jezus niet achterlaten. Een islam zond

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Als er binnenkort een Jehovah's Getuige bij u aanbelt, kan het zomaar topmodel Sylvia Geersen zijn. Ze droomt ervan om missionaris te worden en langs de deuren te gaan. Het enige wat haar nog weerhoudt is de levensstijl waaraan ze als topmodel gewend is geraakt. De glitter en glamour, het geld en de wilde feestjes. Sylvia wil de verleidingen van het vak achter haar laten om zich volledig te richten op God, maar kan ze het opbrengen? Een cocaïneverslaving zorgde ervoor dat ze God kwijtraakte, maar inmiddels twijfelt ze nauwelijks nog aan Zijn bestaan. Een verrassend gesprek tussen presentator Tijs van den Brink en een ontwapenende Sylvia Geersen.