Adieu God?

Tijs van den Brink gaat in gesprek met schrijver Stephan Sanders, die eerder dit jaar te kennen gaf gelovig te zijn geworden.

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? 'Godsdienst is al 2000 jaar een ramp voor de wereldvrede.' Dat schrijft journalist en Amerika-kenner Charles Groenhuijsen eerder dit jaar in een tweet. Tijs van den Brink vraagt zich af waar dit uitgesproken standpunt uit voortkomt. Hij gaat met Groenhuijsen terug naar de katholieke kerk van zijn jeugd. Als jongetje is Charles Groenhuijsen jarenlang misdienaar geweest in het Friese Joure. Maar het kerkgebouw had net zo goed het clubhuis van de zeeverkenners kunnen zijn, want talent voor godsdienst heeft hij nooit gehad. Terugkijkend stelt Groenhuijsen dat de kerk mensen afhankelijk maakt door voor te schrijven wat ze moeten doen en denken. Maar in hoeverre klopt dat beeld? Een gesprek over onverdraagzaamheid, religie in Amerika en de zin en onzin van vergeving.

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Als kind bad schrijfster Jessica Durlacher urenlang en wilde ze non worden. En dat terwijl ze niet-religieus is opgevoed. Jessica's vader verloor zijn beide ouders in de oorlog en overleefde zelf ternauwernood Auschwitz. Jessica zocht haar heil in religie om angsten te bezweren. Ze zoekt aansluiting bij het joodse geloof, maar voelt zich niet geaccepteerd omdat haar moeder niet-Joods is. 'Mijn vader heeft zoveel ellende gezien vanwege zijn Jood-zijn, en dan mag ík er niet bij horen!' Jessica was goed bevriend met schrijver Joost Zwagerman, die twee jaar geleden zijn eigen leven nam. Uit zijn laatste gedichten bleek dat hij op zoek was naar God. 'Ik geloof dat Joost nog ergens is, en dat idee biedt troost', aldus een openhartige Jessica Durlacher in gesprek met Tijs van den Brink.

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? De immer enthousiaste en energieke hersenwetenschapper Erik Scherder komt tot rust in de kerk. Toch komt hij er nauwelijks meer. Als kind was hij erg gelovig en bad hij op een haast dwangmatige manier. Nu bidt hij alleen nog als de nood hoog is. Voor zijn zieke dochter sloot hij een akkoord met God: 'Als het goed komt met haar, ga ik zondag weer naar de kerk'. Volgens Erik Scherder is geloven iets wat zich uitsluitend in de hersenen afspeelt. Ook de 'engelenervaring' van Tijs van den Brink kan hem niet overtuigen dat er 'meer' is. 'Ik denk niet dat God bestaat, maar ik hoop het wel', aldus Scherder.

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Tijs van den Brink ontmoet EenVandaag-presentatrice Suzanne Bosman in de Sint-Martinuskerk in Heeze, waar zij als tiener de mis bezocht en waar de uitvaartdienst van haar moeder plaatsvond. Suzanne is katholiek opgevoed en speelde als kind vaak 'misje', nadat jeugdvriend Stijn Fens een altaartje van een 'heeroom' had kregen. Op een gegeven moment speelden ze begrafenissen na door dode dieren in de tuin te begraven. Toen ze van iemand een hond aangeboden kregen, mocht dat niet meer. Tijdens een bezoek aan Lourdes kreeg Suzanne een glow-in-the-dark Maria. Ze was bang voor dat beeldje en verstopte het in haar kast, tussen sokken en onderbroeken. Als Maria namelijk aan je verscheen, was je een heilige en kreeg je een opdracht. Dat wilde Suzanne liever niet. Suzanne was veertien toen ze haar ouders vertelde dat ze niet meer naar de kerk wilde gaan. Hoewel ze zich

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Presentator Jeroen Pauw laat zich regelmatig kritisch uit over het geloof. Nadat hij in november vorig jaar zei dat de Koran, Bijbel en Thora altijd oproepen tot geweld, kreeg hij felle reacties van bekende christenen.

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Cabaretier Paul van Vliet groeit op in een Nederlands-hervormd gezin. Het gezin bezocht elke zondag de Duinoordkerk, de huidige Kloosterkerk in Den Haag, en na de dienst aten ze de tulband die zijn moeder elke week bakte. Voor zijn ouders was naastenliefde een belangrijke deugd en Paul groeit op met de gedachte dat je eerst aan anderen moet denken, voordat je aan jezelf denkt. Zo zaten er met Kerst altijd zonderlingen aan tafel waar Paul en zijn zussen de slappe lach om kregen. In de loop van de jaren verwaterde Pauls kerkgang en dat hij niet meer gelooft, noemt hij laksheid. De laatste tijd overweegt hij weer in God te gaan geloven, want volgens hem hebben we allemaal een verlangen naar het verloren paradijs

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? In de christelijk gereformeerde Bethelkerk in Assen ontmoet Tijs van den Brink de tweelingbroers Sander en Arnout Brinks, beter bekend als folkduo Tangarine. In deze kerk kerfden de jongens hun initialen in de kerkbanken en deden ze hun eerste muzikale ervaringen op. Hoewel hun muzikale bijdrage door de gemeente werd gewaardeerd, moesten ze zichzelf niets verbeelden. Talent was door God gegeven, dus geklapt werd er niet, iets dat hen onzeker maakte. De jongens deden belijdenis en Sander is zelfs gevraagd om ouderling te worden, maar toen ze het ouderlijk huis verlieten, ging er een nieuwe wereld voor hen open. Hun grote doorbraak kwam na een optreden bij De Wereld Draait Door, waarna ze de huisband van dit programma werden. Sander en Arnout begonnen niet alleen aan een muzikale ontdekkingsreis, maar tegelijkertijd sloeg de geloofstwijfel toe en namen ze afs

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Annemiek Schrijver neemt Tijs van den Brink mee naar een plek waar ze sinds haar zesde niet meer geweest is, de vrijgemaakt gereformeerde Koepelkerk in Arnhem. In deze kerk maakte ze als kleuter een kerkscheuring mee waarbij de halve gemeente tijdens een dienst opstond en de afgezette dominee achternaliep. Het maakte diepe indruk op de kleine Annemiek, evenals de kaasschaven die ze in het orgel zag en waarvan ze niet begreep waarom God er zoveel van nodig had. Ondanks nare ervaringen op haar vrijgemaakte middelbare school bleef Annemiek ook als conservatoriumstudente trouw aan de zuil. Ze verhuist, laat de kerk achter zich, gaat presenteren voor radio en televisie en komt zo in aanraking met allerlei vormen van levensbeschouwing. Zij herontdekt haar eigen christelijke traditie en zij verdiept dat door een tijd zeer intensief het boeddhisme te beoefenen. De v

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Aart Staartjes begon zijn lange televisiecarriere met het vertellen van door Karel Eykman vor kinderen bewerkte bijbelverhalen in Woord voor Woord. Die verhalen kreeg hij echter zelf als kind niet mee. Naarmate de Tweede Wereldoorlog steeds meer impact had op het gezin Staartjes, werd zijn moeder steeds geloviger en werd hij naar de zondagsschool in Schellingwoude gestuurd. Daar had hij geen idee waar men het over had. 'Weiland kende ik wel, maar ik had geen flauw idee wat Heiland kon betekenen.' Zijn vader had nooit iets met het geloof opgehad, maar een paar jaar voor zijn dood liet hij zich dopen en werd hij zeer gelovig, een keuze waar Aart de nodige moeite mee had. Nu hij zelf oud wordt, bemerkt hij echter dat hij steeds meer bezig is met geloof. Een mooi moment om in gesprek te gaan voor Adieu God?

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Schrijfster en columnist Esther Gerritsen werd bekend als schrijfster van het Boekenweekgeschenk van 2016, Broer. Op dit moment schrijft ze een roman waarin het geloof een grote rol speelt. Het schrijven is voor haar een manier om te onderzoeken wat het geloof voor haarzelf zou kunnen betekenen. Ze nam al jong afstand van haar katholieke opvoeding. Toen haar broer jong stierf, was ze boos op iedereen die ook maar hintte op religieuze troost. In de loop der jaren ontwikkelde zich echter wel een fascinatie met het christendom. Een personage verzon een 'kleine miezerige god' in de gelijknamige roman. Als ze in de auto meezong met oude country was ze een paar minuten gelovig. En ze deed ooit een brief in de brievenbus die geadresseerd was aan haar bekenden in de hemel. Ze is nu op een punt gekomen dat ze vindt dat ze aan zichzelf toe moet geven dat ze in God gelo

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Minister Lilianne Ploumen heeft een zeldzaam groot respect voor haar ouders, en voor het katholieke geloof dat voor hen belangrijk was. Heel kerkelijk is ze nooit geweest, maar het katholieke geloof is wel een inspiratiebron gebleven. Ze stond mede vanwege haar feminisme soms recht tegenover het kerkelijke gezag, maar werkte er ook mee samen. Ze was directeur van de katholieke ontwikkelingsorganisatie Cordaid en ontmoette als minister de paus om te spreken over klimaatverandering.

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Maarten 't Hart is misschien wel de meest beroemde en beruchte ex-gelovige van Nederland. Zijn Bijbelkennis is ongeëvenaard, en hij zet deze in om steeds weer de lezer te overtuigen van de waan- en onzinnigheid van de verhalen die voor velen nog steeds heilig zijn. Maarten komt uit het orthodoxe Maassluis, maar het gezin 't Hart behoorde niet tot een hele strenge kerk. Hij ging als kind echter graag mee met zijn vader, die doodgraver was en zocht naar een veel zwaarder en hardvochtiger geloofsbeleving, die hij vond bij dominee Venema. Zijn preken zaten vol hel en verdoemenis. Maarten viel in zijn studententijd van zijn geloof, maar sprak hier tot diens dood niet met zijn vader over. Hij heeft altijd een zekere boosheid gehouden tegen het geloof dat hem gehinderd heeft in zijn ontwikkeling. In de kerk komt hij echter weer sinds hij in zijn huidige woonplaats W

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Connie Palmen wordt door Tijs van den Brink ondervraagd in de basiliek waar ze als kind zo vaak kwam, dat haar vrome katholieke ouders zich zorgen maakten. Zeker toen ze het verlangen opvatte om priester te worden, en toen dat niet bleek te kunnen, non. Een boekje met lezingen over het existentialisme van Jean-Paul Sartre maakte als puber een abrupt einde aan haar godvruchtigheid. Ze besloot niet langer te knielen voor de heilige hostie bij de jaarlijkse processie. De kracht van de kerk kon ze als eenling echter niet zomaar weerstaan. Zoals ze ook haar leven lang de God die ze doodverklaard had nooit van zich af heeft kunnen schudden.

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Welke uitwerking hebben uitspraken van gelovige mensen op Jan Marijnissen gehad? Tijs van den Brink praat hierover met de oud-politicus. Jan Marijnissen gaat met Tijs van den Brink terug naar de kerk in Oss waar hij als kind misdienaar was. Op tienjarige leeftijd mocht hij als misdienaar het kruis dragen aan het hoofd van een begrafenisstoet. Het was de begrafenis van zijn vader. Chris, een broer van Jan die het syndroom van Down had, is vorig jaar overleden. Tot op de dag van vandaag is Marijnissen kwaad op de mensen uit de kerk die zijn moeder de suggestie deden dat het gehandicapte kind een straf was voor de zonden die ze wel zou hebben begaan. Op een gegeven moment heeft Jan Marijnissen zich aangesloten bij de Vrije Gedachte, een club die fel antigodsdienst was. Inmiddels heeft hij een stuk mildere gedachten over geloof gekregen. 'Ik ken heel veel gelovig

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? BNN-presentator Tim Hofman groeit op in Vlaardingen. Nadat hij een ongeluk kreeg, verloor hij zijn geloof in God. Zijn ouders sturen hem naar een christelijke school en sluiten zich in zijn tienertijd aan bij de protestantse Vredeskerk. Tim gaat elke dinsdag naar een Bijbelclub en op zijn twaalfde wordt hij gedoopt. Tim is veertien als hij wordt aangereden en ernstig gewond raakt. Dat niets of niemand hem op dat moment beschermde, is voor Tim de definitieve bevestiging dat God niet bestaat. Op zijn zeventiende ontmoet hij een christelijk meisje met wie hij lange tijd samen is. Door deze relatie gaat hij opnieuw over het geloof nadenken, maar de relatie houdt geen stand en Tim zegt het christelijke wereldje vaarwel. Daarna komt hij in een depressie terecht. Toch houdt het geloof hem nog steeds bezig en daarom wil hij ook graag in gesprek met Tijs.

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? In het werk van Freek de Jonge is God nooit ver weg. Als jongetje bepaalde die God zijn leven. De verzuiling bepaalde met wie je omging en met wie niet. Het stempel ‘zoontje van de dominee’ kon hij niet ontvluchten. Vol ijver stortte hij zich op het collecteren voor een nieuw kerkgebouw. In de roerige jaren van de ontzuiling was hij een symbool van het verzet tegen de oude orde, inclusief haar brave geloof. Maar inmiddels is hij er niet zo zeker van dat we met het wegsijpelen van het geloof in de samenleving vooruitgang geboekt hebben. Hij ziet volop aanbidding van eigen ego’s en mist een besef van nederigheid en tekort. Dat betekent echter nog niet dat hij zelf terug de kerk in wil. “De kerk is een gemeenschap met allerlei waarden en normen en regels. Dat staat rechtstreeks tegenover mijn beeld van God. God moet bevrijden en niet binden.” Freek verloor al jon

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Bijna een jaar geleden ontdekte schrijfster Kristien Hemmerechts een tumor in haar borst. In de periode van onzekerheid die daarop volgde was tot haar eigen verrassing de gedachte aan God haar steun en toeverlaat. Diezelfde God had ze aan de kant gezet nadat ze als jonge twintiger op reis in Mexico zag hoe de katholieke kerk arme Indianen hun laatste geld afhandig maakte. Als klein kind kreeg ze door de nonnen, van wie ze les kreeg, de angst voor de hel ingeprent, en de angst voor seksualiteit. Is het uit verzet tegen deze opvoeding dat Hemmerechts in haar werk zeer expliciet over seks schrijft? Toen haar dochter geboren werd, wilde ze haar 'no fucking way' laten dopen en toen daarna twee zoontjes als baby stierven, wilde ze absoluut geen priester in de buurt hebben. Het was de nieuwsgierigheid van haar dochter naar religie die hen samen in Lourdes deed belan

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Door een aantal heftige gebeurtenissen in zijn leven, raakte Frénk van der Linden zijn overtuiging kwijt dat hij nog iets van God kon verwachten. Toch is geloof een thema in zijn leven gebleven. Interviewer Frénk van der Linden werd al vroeg met de hardheid van het leven geconfronteerd. Zijn moeder verliet het gezin voor een andere man toen hij 12 jaar was, een paar jaar later werd zijn halfbroertje doodgereden door zijn oom. Dat was het moment waarop zijn vader het geloof verloor door wat de pastoor bij de uitvaart zei over deze tragedie. Als 18-jarige ging Frénk naar het oecumenische klooster Taizé om daar te midden van vele leeftijdgenoten naar God te zoeken. Onderweg ontspoorde de trein in Frankrijk. Elf mensen kwamen om. Die nacht bracht hij biddend in de kerk van Taizé door. Het bleef stil. Van God verwachtte hij vanaf dat moment niets meer, maar het g

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? In gesprek met Tijs van den Brink vertelt Typhoon waar het mis ging in zijn relatie met de kerk en over het geloof in de liefde dat hem nu drijft. Rapper Typhoon wilde als kind dominee worden. Hij was al een buitenbeentje als deel van het enige Surinaamse gezin in het Veluwse dorp 't Harde, maar zijn ambitie om dominee te worden en zijn neiging door te willen vragen maakten hem helemaal anders dan de meeste leeftijdsgenoten. Ook als rapper is hij een buitenbeentje met zijn kwetsbare en diepgravende teksten. Inmiddels is hij een van de succesvolste live-artiesten van Nederland. De kerk en het dogmatische christendom heeft hij achter zich gelaten in zijn zoektocht naar wat wezenlijk voor hem is, maar hij blijft als een dominee doorgeven wat hij ontdekt. Lobi da basi, Surinaams voor liefde is de baas, heet zijn laatste album en een uitdrukking die zijn godsbeel