Adieu God?

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Schrijver Kluun groeide op in het katholieke Brabant van de jaren zestig. Als tienjarig jongetje bad Raymond van de Klundert voor heel concrete dingen, zoals een overwinning voor Willem II of sneeuw in de winter. Het bidden stopte toen Kluun een jaar of vijftien was en begon pas weer toen hij op zijn 33e te horen kreeg dat zijn vrouw borstkanker had. Zijn bidden kwam voort uit wanhoop en niet uit geloof in God. De schrijver en zijn vrouw raakten er tijdens haar ziekte van overtuigd dat er iets was na de dood. Het sterke geloof dat hij na de dood van zijn vrouw had, is in de loop der jaren afgezwakt. Hij sluit echter het bestaan van een leven na de dood of een God nog steeds niet uit. Kluun: "Op wiskundigen na haat ik alle mensen die zeggen het zeker te weten, gelovigen net zo goed als atheïsten." "Ik geloof in Bruce Springsteen", grapt Kluun. Volgens Sp

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Schrijver, cabaretier en televisiepresentator Arjen Lubach ervaart het loslaten van zijn geloof als een bevrijding. De cabaretier vindt het moeilijk om gelovigen serieus te nemen. Arjen en presentator Tijs van den Brink staan hierdoor haaks op elkaar.

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Oud-schaatser Mark Tuitert ging als kind zowel naar een katholieke als een protestantse kerk. Hij werd gedoopt in een hervormde kerk en was als puber vier jaar lang misdienaar. Aan het begin van zijn schaatscarrière bad hij voor wedstrijden. Die gewoonte is hij kwijtgeraakt, maar een gevoel van dankbaarheid voor zijn talent is gebleven. Tuitert heeft behoorlijk geleden onder de scheiding van zijn ouders. Door zijn grote verantwoordelijkheidsgevoel kwam hij in ingewikkelde situaties terecht in de periode van en na de scheiding. Een paar jaar geleden is de moeder van Mark Tuitert overleden. Hij vindt af en toe steun en troost in de tradities van het geloof, maar is niet bezig met de vraag of er een God bestaat en wat er waar is aan wat in de Bijbel staat. 'Ik twijfel in God. Ik koester die twijfel.'

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Tooske Ragas ging als klein meisje wekelijks met haar ouders naar de kerk. “Maar ik ben niet opgegroeid met het klassieke beeld van een God op de troon. Ik geloof nog steeds, maar dan wel in de kracht van de verhalen. Ik geloof niet dat Jezus letterlijk mensen genas of over water liep, ik geloof dat Jezus oog had voor mensen in een onmogelijke positie. Genezen is voor mij; God heeft deze mens meer mens gemaakt. Je kunt God ontmoeten in de ontmoeting met anderen.”

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Musicalproducent en showbizzexpert Albert Verlinde is katholiek opgevoed en hield van de theatrale Bijbelverhalen. Als kind speelde hij met de gipsen figuurtjes uit de kerststal ‘een soort ‘Goede tijden, Slechte tijden.’ Alberts vader werd katholiek om met zijn moeder te mogen trouwen. Het gezin Verlinde gaat op zaterdagavond en zondagochtend naar de mis. Bovendien zingt Albert elke ochtend om acht uur in het kerkkoor: “Daarom vind ik eigenlijk dat ik voor mijn leven wel genoeg naar de kerk ben gegaan “, zegt een lachende Verlinde.

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Voormalig Commandant der Strijdkrachten Peter van Uhm komt uit een katholiek bakkersgezin en groeide op in Nijmegen, de stad waar hij nog steeds woont: ‘De kerk van mijn jeugd staat hier negenhonderd meter verderop. Ik kan er nog elke dag naar kijken. De kerk hoorde erbij, ik vond het indrukwekkend, maar snapte de essentie niet. Ik verbaasde me erover dat mijn moeder steeds boos werd op mijn vader als die weer eens tijdens de mis in slaap viel. Ze vond dat niet kunnen, maar hij moest als bakker elke dag al vroeg op.’ Abracadabra Maar liefst tien jaar was Van Uhm misdienaar in een nonnenklooster. Elke ochtend om zeven uur hielp hij mee met de mis: ‘Ik vond die nonnen zo aardig. Ik kon het niet over mijn hart verkrijgen om ermee te stoppen. Toen ik eenmaal naar de Koninklijke Militaire academie ging was dat het beste excuus om te stoppen. Maar op mijn trouwdag

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Bijna drie jaar geleden veranderde Diederik Stapel in een klap van sterwetenschapper in fraudeur. In zijn eerste televisie interview sinds dat moment vertelt Stapel aan presentator Tijs van den Brink over de existentiële crisis die hij doormaakte sinds zijn publieke val. Die crisis leidde tot een zoektocht waarin hij wanhopig gezocht heeft naar vaste grond onder zijn voeten. ‘Ik wilde mezelf uitgummen: was ik er maar niet meer.’ Hij bezoekt kerkdiensten, mediteert, leest in de bijbel en in het werk van mystici, en praat met veel mensen. ‘Mijn grote thema is nu: wat geeft ons houvast? Met alleen ratio houd ik het niet vol.’

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Rik verliet de kerk rond zijn zestiende. Hij keerde terug na de geboorte van zijn eerste kind. ‘Ik heb belijdenis gedaan, omdat we ons kind graag wilden laten dopen. Daar stond ik achter. Waarom zou ik niet hardop zeggen wat ik in mijn hart voelde?’ In huize Felderhof werd elke avond voor de maaltijd gebeden. Ook als Riks kinderen vriendjes hadden meegenomen. ‘Dan fluisterde mijn zoon: straks gaat mijn vader bidden, doe je ogen maar dicht, of houdt ze open, dan kun je zien hoe dat gaat.’ Rik gaat in Nederland niet graag naar de kerk. ‘Ik heb moeite met mensen die alles zeker weten. Alsof ze elke dag met God praten. Daar krijg ik kippenvel van.’ In Tanzania, waar hij een groot deel van het jaar woont, is hij wel betrokken bij de kerk. ‘In Afrika wordt diep vanuit het hart gezongen.’ Vorig jaar verscheen zijn kinderbijbel 'Simon, de buurjongen van Jezus', dat

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? In Adieu God? vertelt Olympisch Kampioen op de 1000 meter schaatsen Stefan Groothuis aan Tijs van den Brink hoe zijn depressie een spirituele zoektocht in hem losmaakte. Groothuis zocht overal naar antwoorden. Hij stond zelfs op het punt om drugs uit te proberen, ook al kon hem dat als sporter zijn carrière kosten. Uiteindelijk was het niet de spirituele wereld die hem verder hielp en ook niet zijn protestantse achtergrond, maar de ontdekking van het atheïsme. Steevast ligt er een dikke pil op het nachtkastje van Stefan Groothuis. Hij heeft op trainingskampen en toernooien altijd een portie filosofische boeken paraat. Het kostte hem zijn laatste beetje geloof in God en ook in de vrije wil gelooft hij inmiddels niet meer. Dit soort inzichten maken hem echter niet pessimistisch. “Voor mij was het een bevrijding om te ontdekken dat mijn depressie niet mijn eigen

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Oud-wielerkampioen Leontien van Moorsel werd katholiek opgevoed. Haar ouders hebben een succesvolle eigen zaak, maar als haar vader gezondheidsproblemen krijgt, gaat de zaak failliet. 'Mijn ouders hebben een heel zwaar leven gehad. We hebben meegemaakt dat we alles konden doen én dat we elke gulden moesten omkeren.' Balans Tijdens al haar wedstrijden droeg Leontien een Mariabeeldje met zich mee en haar moeder stak voor elke wedstrijd een kaarsje aan in de kerk. Zorgde dit er voor dat ze wereldkampioen werd? “Nee, maar als je er zelf in gelooft, zal het vast helpen.” Na het heftige leven van een topsporter en de strijd met anorexia heeft Leontien nu veel meer rust gevonden. “Ik ben in balans en dat is heerlijk.” Vader Recent overleed Leontiens vader. Ze verbaasde zich over het feit dat hij bang was om dood te gaan. “Als je gelooft in een hiernamaals, dan hoe

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? De kleine Hans Kraay jr. was al net zo gretig in zijn eerste carrière als misdienaar als later op het voetbalveld. Zijn moeder was overtuigd katholiek en hij ging graag met haar mee naar de kerk. Na een verhuizing meldde hij zich direct bij de plaatselijke pastoor om zijn misdienaarscarrière voort te zetten. Het voetbal schopte echter roet in het eten. Hoewel hij als volwassene geen regelmatige kerkganger is en nogal wat van de katholieke moraal aan zijn laars lapte, heeft hij zich altijd verbonden gevoeld met het katholieke geloof. En met de God van zijn jeugd. De laatste tijd zijn hem een aantal vreselijke dingen overkomen, waardoor zijn geloof aan het wankelen is gebracht.

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Cor Bakker begon zijn carrière in de kerk. Als onzekere puber werd hij pianist van het jeugdkoor van de kerk van zijn ouders, “die piano is echt mijn redding geweest”. Tot er drie mannen van de broederraad waren, die klaarstonden om hem te bekeren. Er werd gedreigd met de hel als hij op dat moment niet op zijn knieën zou gaan. “Maar ik heb God helemaal niet nodig”, zei een boze Cor. “Ik was zo kwaad. ‘Jullie zien mij hier nooit meer terug’, heb ik geroepen.” Die gebeurtenis was voor hem een aanleiding om na te gaan denken over het geloof, wat er toe leidde dat hij zich helemaal afkeerde van de kerk. Cor was klaar met de kerk, maar is voor zijn toenmalige vrouw toch in de katholieke kerk getrouwd. Meegaan naar het altaar vond hij hypocriet, zijn vrouw ging alleen naar voren. De samenwerking van Cor met Paul de Leeuw viel zijn ouders zwaar. De vader van Cor is

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Theatermaakster Adelheid Roosen groeide op in een streng geloof van straffen, geboden en oordelen. “Mijn moeder had het idee dat je kinderen met harde hand en strenge regels kon vormen. Zij dacht echt dat dat werkt. Ik heb jarenlang zo’n strijdveld met haar gehad. Dat voelde als schieten met scherp. Met geladen pistolen tegenover elkaar.” Op school bij de nonnen kwam ze die harde hand opnieuw tegen. Hoe het was? “Zoals de verhalen zijn. Een doorlopende attitude van vernederingen, straffen, fysiek geslagen worden. Seksueel geweld heb ik niet meegemaakt.” De tegenhanger van die strenge moraal kwam ze tegen in de ziekenhuiskapel waar ze met haar moeder naar de mis ging. Daar kwam een pater die in Afrika was geweest. Hij zette een bandrecorder met Afrikaanse muziek op het altaar. Vijfenveertig minuten lang trommels en vreemde geluiden. “Dat was mijn fa-vo-rie-te

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Zangeres en presentatrice Marga Bult begon haar zangcarrière als vierjarige in de kerk, in de kerstmis in haar geboortedorp Lattrop. Ze groeide op op een boerderij, waar ze al vroeg moest meehelpen en er voor spelen nauwelijks tijd was. Haar ouders waren in haar woorden ‘streng katholiek’. De kleine Marga was een heel gelovig kind dat in de klas in huilen uitbarstte bij het verhaal van de kruisiging van Jezus. Marga heeft warme herinneringen aan de kerk. Maar de kerk benauwde haar ook. “Al die regeltjes! En ik hoorde van een pastoor van een andere kerk die iets met misdienaartjes gedaan had. Steeds meer kwam je er achter dat er heel veel mis ging.” Haar geloof kwam verder onder druk te staan toen haar broer uit de kast kwam als homo. Zij was de eerste aan wie hij het vertelde. Het geloof heeft Marga niet losgelaten, maar het is wel van karakter veranderd: “Ik

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Ondanks de vele bedevaarten die hij als kind heeft meegemaakt en processies waarin hij meeliep, heeft Harry Vermeegen helemaal niks meer met zijn katholieke achtergrond. Zijn grootste succes is misschien wel het belachelijk maken van paus Johannes Paulus II geweest met het typetje en het lied Popie Jopie in 1985. Zou hij Popie Jopie vandaag de dag ook nog van stal halen?

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Stel dat Jezus zou aanbieden presentatrice Lucille Werner van haar handicap te genezen, dan zou Lucille dat niet aannemen. 'Ik zou Hem bedanken voor mijn handicap. Ik heb mijn kracht erdoor ontdekt.' Lucille komt uit een katholieke familie. Haar oma ging zelfs dagelijks naar de kerk. Lucille ging tot haar twaalfde mee naar de kerk, daarna ging ze liever paardrijden. ‘Dan zat ik al met paardrijlaarzen aan en cap op in de kerk.’ Als kind bad Lucille elke dag voor alle mensen in haar omgeving ‘Die lijst werd met de dag langer’. Later ook voor een baan bij de televisie. ‘Ik zou Hem enorm bedanken als dat zou lukken.’

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? In de eerste aflevering van deze nieuwe serie vertelt Jochem van Gelder over zijn jeugd met zijn katholieke vader. “Als kind wilde mijn vader Paus worden en hij zou nog een hele goede geweest zijn ook.” Juist zijn vaders herseninfarct was voor Van Gelder de reden om zijn laatste beetje geloof in God definitief te verliezen.

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Als kind wordt Bastiaan geconfronteerd met de kloof tussen katholieken en protestanten. 'Ik zat op een protestants christelijke school en gaf een eindexamenfeestje. Die zei af en die zei af. Toen kwam er een meisje naar me toe en ze zei: wij mogen niet komen. Omdat ik katholiek was.' Bastiaan heeft hier – nog steeds – moeite mee. 'De essentie van de Christusfiguur is: ik praat met iedereen en stel me open voor iedereen.' Bastiaan ziet God niet als een sturende kracht. 'We zijn als mens niet in staat om het goddelijke te omschrijven. Dat wordt altijd een beetje mal.' Hij heeft wel veel ontzag voor de schepping. 'In de westerse maatschappij staan we niet meer stil bij het wonder. Het gaat om consumeren en geld verdienen.' Tijs is benieuwd naar de stem die Bastiaan van binnen ervaart. 'Wat ik God noem is mijn geweten. Het is de stem die je in de stilte hoort. In

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Tijs van den Brink heeft zich voorbereid, maar een gesprek met Martin Šimek loopt altijd anders dan je denkt. Dat begint al bij de vraag hoe cartoonist Šimek Jezus zou tekenen. Šimek vindt het vervelend dat gelovigen God zo concreet willen maken. ‘Ik ben een bewonderaar van de schepping, maar waarom zou de schepper een persoon zijn?’

In Adieu God? gaat Tijs van den Brink in gesprek met kerkverlaters. Zij zijn christelijk opgevoed en gingen vroeger naar de kerk. Wat is daarvan over? Interieurontwerper Jan des Bouvrie groeit op in Bussum. Zijn vader is Luthers en zijn moeder katholiek. ‘Ze spraken af dat ze een jongetje Luthers zouden opvoeden en een meisje katholiek. Ik ben dus Luthers opgevoed.’ Jan wordt als kind gepest op school vanwege zijn dyslexie. In de kerk vindt hij steun. ‘Het gaf me een warm gevoel.’ Jan noemt God energie. ‘Beethoven heeft gezegd dat de muziek in de lucht hangt en dat hij op aarde is om de noten op te schrijven. Ik geloof in die energie. Als ik een tekening maak, komt dat via die energie bij mij binnen.’ Op de Rietveld Academie verloor hij zijn geloof helemaal. ‘Ik ging helemaal op in het creatieve proces: wat kunnen we maken?’ Jan trouwde en kreeg kinderen, maar ging al snel los in het Amsterdamse uitgaansleven. ‘Ik was niet eerlijk, andere vrouwen, een wilder leven. Ik ben bij mijn vrouw weg gegaan. Dat no